We are offering Deepakam Class 6 Sanskrit Book Solutions and CBSE Class 6 Sanskrit रचना अपठितांश-अवबोधनम् can be used by students as a reference during their preparation.
CBSE Class 6 Sanskrit रचना अपठितांश-अवबोधनम्
जो पहले से न पढ़ा हो, उसे ‘अपठित’ गद्यांश कहते हैं।
अपठित गद्यांश के प्रश्नों का उत्तर देने से पूर्व विद्यार्थियों को निम्नलिखित बातों की ओर विशेष ध्यान देना चाहिए-
- गद्यांश को ध्यानपूर्वक पढ़ें।
- गद्यांश के भावार्थ तथा शब्दार्थों को समझने का प्रयत्न करना चाहिए।
- गद्यांश का भाव समझंने के बाद प्रश्नों के उत्तर देने चाहिए।
- ‘एकपदेन’ पूछे गये प्रश्नों का उत्तर एक पद में लिखें।
- ‘पूर्णवाक्येन’ पूछे गये प्रश्नों का उत्तर पूर्ण वाक्य में लिखें।
- ‘निर्देशानुसार’ प्रश्नों में जिस प्रकार प्रश्न पूछ्ठा गया है उसी प्रकार उत्तर लिखना चाहिए।
अभ्यास प्रश्ना:
1. अधोलिखितम् अनुच्छेदं पठित्वा प्रदत्त प्रश्नानाम् उत्तराणि लिखं।
राजा दशरथः राज्ञः दिलीपस्य प्रपौत्र: आसीत्। महाराज-दिलीपस्य पुत्र: रघुः अतीव वीर:, पराक्रमी, दानी च राजा आसीत्। तथैच तस्य पुत्रः अजोडपि बाहुवली प्रजापालक: च आसीत्। सः एव राज्ञः दशरथस्य जनकः। दशरथस्य ज्येष्ठ: पुत्र: राम: शासनप्रिय: इतिहास प्रसिद्धश्च आसीत्। राम: भारतस्य एक: आदर्शः राजा कथ्यते।
I. एकपदेन उत्तरत- (1 × 2 = 2)
(i) राजा दशरणः कस्य प्रपौत्रः आसीत् ?
उत्तरम् :
राज्ञः दिलीपस्य
(ii) महाराज दिलीपस्य पुत्रः क: आसीत् ?
उत्तरम् :
रघु:।
II. पूर्णंवाक्येन वत्तरत (1 × 1 = 1)
दशरथस्य ज्येष्ठ: पुत्रः क: ?
उत्तरम् :
दशरथस्य ज्येष्ब: पुत्र: राम: आसीत्।
III. निर्देशानुसारम् उत्तरत- (1 × 2 = 2)
(i) ‘राजा’ अत्र का विभक्तिः प्रयुक्ता ?
उत्तरम् :
प्रथमा विभक्ति:
(ii) ‘तथैव’ अत्र सन्धिविच्छेद: कुरत ?
उत्तरम् :
तथा + एव।
2. अधोलिखितम् अनुच्छेंद पठित्वा प्रद्त प्रश्नानाम् उत्तराणि लिखत। (5)
संस्कृत भाषा विश्वस्य सर्वासु भाषासु प्राचीनतमा अस्ति। अस्याः साहित्यम् अत्यन्तं समृद्धरस्ति। संसारस्य प्राचीनतमाः ग्रन्थाः ऋग्वेदः, यजुर्वेदः सामवेदः, अथर्ववेदश्च-एते चत्वार: वेदाः संस्कृत-भाषायां विद्यन्ते। अस्माकं संस्कृतिः संस्कृत-भाषायामेव निहिता अस्ति।
I. एकपदेन उत्तरत- (1 × 2 = 2)
(i) का प्राचीनतमा भाषा अस्ति?
उत्तरम् :
संस्कृत भाषा
(ii) अस्माक संस्कृतिः कुत्र निहिता अस्ति?
उत्तरम् :
संस्कृत भाषायाम्।
II. पूर्णवाक्येन उत्तरत- (1 × 1 = 1)
संसारस्य प्राचीनतमा: ग्रन्थाः के सन्ति ?
उत्तरम् :
संसारस्य प्राचीनतमा: ग्रन्था: चत्वार: बेदा: सन्ति।
III. निर्देशानुसारम् उत्तरत- (1 × 2 = 2)
(i) ‘निहिता + अस्ति’ अत्र सन्धिं कुरुत।
उत्तरम् :
निहितास्ति
(ii) ‘भाषासु’ अत्र का विर्भक्तिः प्रयुक्ता ?
उत्तरम् :
सप्तमी विभक्ति।
3. अधोलिखितम् अनुच्छेदें पठिता प्रदत्त प्रश्नानाम् उत्तराणि लिखत।
महर्षि-वाल्मीकिन विरचितं रामायणं विश्वसाहित्येडद्वितीया रचनाइस्ति। अस्मिन् महाकाव्ये समस्ता भारतीया-संस्कृति प्रतिबिम्बिता वर्तते। अस्मिन्नेव महाकाव्ये अस्माकं पारिवारिका: सामाजिकाश्च आदर्शा: विद्यन्ते। रामस्य पितृर्भक्तिः, भरतस्य त्यागः, दशरथस्य पुत्रवात्सल्यम् अन्ये च एतादृशा: बहव: आदर्शा: रामायणे प्राप्यन्ते।
I. एकपदेन उत्तरत- (1 × 2 = 2)
(i) रामायणं केन विरचितम् ?
(ii) विश्वसाहित्ये का अद्वितीया रचना अस्ति ?
उत्तरम् :
(i) वाल्मीकिना
(ii) रामायणम्।
II. पूर्णवाक्येन उत्तरत- (1 × 1 = 1)
रामायणे कीदृशा: आदर्शा: विद्यन्ते ?
उत्तरम् :
रामायणे रामस्य पितृभक्तिः भरतस्य त्याग: दशरथस्य पुत्र वांत्सल्यम् एताद्शा: आदर्शा: विद्यन्ते।
III. निरेशानुसारम् उत्तरत- (1 × 2 = 2)
(i) ‘अस्माकम्’ अत्र क: शब्द्: ?
उत्तरम् :
अस्मद्
(ii) ‘महर्षि:’ इति कस्य शब्दस्य विशेषणम् ?
उत्तरम् :
‘वाल्मीकि:’ इत्यस्य।
4. अधोलिखितम् अनुच्छेंद पठित्वा प्रद्त प्रश्नानाम् उत्तरणि लिख़।
आसीदेक: कालः यदा संस्कृत-भाषा लोक-व्यवहारस्य भाषा आसीत्। समस्ते भारते भारताद् बहिरपि च संस्कृत-भापाया: प्रचारः प्रसारश्च आसीत्। पुरा भारते प्रायः सर्वें जनाः संस्कृतभाषायामेव परस्परम् आलपन्ति स्म। तद्यथा-एकदा भोजराजः गच्छन् मार्गे एकं भारवाहकम् अपश्यत्। तस्य शिरसि गुरुतरं भारं दृष्ट्वा भोजराजः तमपृच्छत् अपि भारो बाधति ? भारवाहक: शीघ्रमेव उत्तरत-भारो न बाधते राजन् ! यथा ‘बार्धति’ बाधते। अनेन प्रतीयते यत् सामान्योडपि जन: संस्कृतभाषां जानाति स्म।
I. एकपदेन उत्तरत- (1 × 2 = 2)
(i) लोक-व्यवहारस्य भाषा का आसीत् ?
उत्तरम् :
संस्कृतभाषा
(ii) संस्कृत-भाषायाः प्रचारः कुत्र आसीत् ?
उत्तरम् :
भारते।
11. पूर्णंवाक्येन उत्तरतं (1 × 1 = 1)
भोजराजः भारवाहकम् किम् अपृच्छत् ?
उत्तरम् :
भोजराजः भारवाहकम् अपृच्छत् ‘अपि भारो बाधति’।
III. निर्देशानुसारम् उत्तरत- (1 × 2 = 2)
(i) ‘आसीत्’ अत्र क: धातुः प्रयुक्त: ?
उत्तरम् :
‘अस’ धातुः
(ii) ‘सामान्योऽपि’ अत्र सन्धिच्छें’ कुरुत ?
उत्तरम् :
सामान्यः + अपि।
5. अधोलिखितम् अनुच्छेंदं पठित्वा प्रदश्त प्रश्नानाम् उत्तराणि लिखत।
भारतस्य उत्तरस्यां दिशि हिमालयो नाम नगाधिराज: वर्तते। स: हिममण्डितै: दुर्गमैश्च निजशिखरँ: प्रहरीव भारतस्य रक्षां करोति। दक्षिणदिशायां च हिन्दमहासागर: भारतमातु; चरण-प्रक्षालनं करोति। भारतदेशः कृषिप्रधानोऽस्ति। अस्य पर्वतेभ्य: निर्गता: नद्य: निजपावनेन जलेन वसुन्धरां शस्यश्यामलां कुर्वन्ति। नदीषु गंगा पवित्रतमा वर्तते। अस्याः ‘जलम् अमृत-तुल्यम् अस्ति। यमुनायाः जलमपि पवित्रं मन्यते।
I. एकपदेन उत्तरत- (1 × 2 = 2)
(i) हिमालय: कस्यां दिशि वर्तते ?
उत्तरम् :
उत्तरस्यां
(ii) भारतमातु: चरण-प्रक्षालनं कः करोति?
उत्तरम् :
हिमालय:।
II. पुर्णवाक्येन उत्तरत-(1 × 1 = 1)
नदीघु का पवित्रतमा वर्तते ?
उत्तरम् :
नदीपु गंगा पवित्रतमा वर्तते।
III. निर्देशानुसारम् उत्तरत- (1 × 2 = 2)
(i) ‘प्रहरीव’ अत्र सन्धिविच्छेदं कुरुत।
उत्तरम् :
प्रहरी + इव
(ii) ‘नगाधिराज:’ इति कस्य विशेषणम् ?
उत्तरम् :
‘हिमालय:’ इत्यस्य।
6. अधोलिखितम् अनुछछदंद पठित्वा प्रदंत प्रश्नानाम् उत्तराणि लिखत।
वर्षाकालः अतीव सुखकरः भवति। यदा वर्षा भवति तदा कृषका: प्रसीदन्ति। ते कृषिकार्य कुर्वन्ति। अस्मिन् काले आकाशे कृष्णमेघा: भवन्ति। यदा मेधा: गर्जन्ति तदा मयूरा: नृत्यन्ति। जनाः आकाशे कृष्णमेघान् पश्यन्ति प्रसन्नाः च भवन्ति। सरोवराः जलपूर्णा: भवन्ति। सरोवरे कमलानि विकसन्ति। नभ: मेघाच्छन्नः भवति। बालक: बालिका: च कर्गदनौका: जले तारयन्ति। मण्डूका: सरोवरेपु ‘टर्र-टर’ इति शब्दा: कुर्वन्ति। नद्या: अपि जलपूर्णां : प्रवाह पूर्णा: च भवन्ति।
I. एकपदेन उत्तरत- (1 × 2 = 2)
(i) क: सुखकर: भवति ?
उत्तरम् :
वर्षाकालः
(ii) के कृषिकार्य कुवंन्ति ?
(क) कृषका:
(ख) मयूरा:
(ग) बालका:
उत्तरम् :
(क) कृषका:।
II. पूर्णवांक्येन उत्तरत- (1 × 1 = 1)
जना: किमर्थम् प्रसन्ना: भवन्ति ?
उत्तरम् :
जना: आकाशे कृष्ण मेघान् पश्यन्ति प्रसन्ना: च भर्वन्ति।
III. निर्देशानुसारम् उत्तरत- (1 × 2 = 2)
(i) भवन्ति इति पदस्य मूल धातु: का: ?
उत्तरम् :
‘भू’ धातु:
(ii) अनुच्छेदात् द्वे अव्यय पदे चिनुत।
उत्तरम् :
यदा, तदा।
7. अधोलिखितम् अनुच्छेंदं पठिचा प्रदत्त प्रश्नानाम् उत्तराणि लिखत।
एक: काक: एकाम् रोटिकाम् प्राप्तम् करोति। स: वृक्षस्य शाखायाम् उपरि तिष्ठति रोटिकाम् च खादति। तदा एका लोमशा पुत्र आगच्छति। लोमशा काकम् कथयति- “काकराज ! त्वम् मधुरम् गीतम् गायसि।” मूख़: काकः गीतम् गायति। काकस्य मुखात् रोटिका अध: पतति। चतुरा लोमशा रोटिकाम् खादति हसति धावति च।
I. एकपदेन उत्तरत- (1 × 2 = 2)
(i) वृक्षे कः तिष्ठति ?
(क) काक:
(ख) लोमशा
(ग) रोटिका
उत्तरम् :
(क) काक:
(ii) का अधः पतति ?
(क) काकः
(ख) वृक्ष:
(ग) रोटिका
उत्तरम् :
(ग) रोटिका।
II. पूर्णवाक्येन उत्तरत- (1 × 1 = 1)
लोमशा किम् कथयति ?
उत्तरम् :
लोमशा काकं कथयति-“काकराज! त्वं मधुरं गीतं गायसि।
III. निर्देशानुसारम् उत्तरत- (1 × 2 = 2)
(i) अव्यय पदे चिह्नं कुरू-
(क) अप:
(ख) उपरि
(ग) लोमशा
उत्तरम् :
(ख) उपरि
(ii) ‘वृक्षस्य’ इति पदे का विभक्तिः वचनम् च ?
उत्तरम् :
षष्ठी विभक्ति: एकवचनम्।
8. अधोलिखितम् अनुच्छेंदं पकित्वा प्रदत्त प्रश्नानाम् उत्तराणि लिखत।
मम नाम आयशा अस्ति। सारिका उमा च मम मित्रे स्तः। सारिका तु मम गृहस्य समीप एव वसति। वयम् एकस्मिन् एव विद्यालये पट्रमः। सारिका प्रतिदिनम् मम गृहे आगच्छति। आवाम् प्रात: भ्रमणाय सह एव गच्छवः। आवाम् सायंकाले मिलित्वा गृहकार्य कुर्व: क्रीडाक्षेत्रे च कन्दुकेन क्रीडावः। सारिका उमा च उभौ पठने कुशल स्तः। ते न केवलम् मम अपितु सर्वेषाम् सहायके स्तः। उभौ अतीव सरलस्वभावे स्तः। मम मित्रे आदर्श बालिके स्तः।
I. एकपदेन उत्तरत- (1 × 2 = 2)
(i) किम् आयशा विद्यालये पठति ?
(क) आम्
(ख) न
उत्तरम् :
(क) आम्
(ii) किम् सारिका उमा च सर्वेषाम् सहायतां कुरतः?
(क) आम्
(ख) न
उत्तरम् :
(क) आम्।
II. पूर्णवाक्येन उत्तरत- (1 × 1 = 1)
आयशा सारिका च सायंकाले किम् कुरुत: ?
उत्तरम् :
आयशा सारिका च सायंकाले गृहकार्य कुरुतः क्रीडाक्षेत्रे च कन्दुकेन क्रीडतः।
III. निर्देशानुसारम् उत्तरत- (1 × 2 = 2)
(i) ‘स्त:’ इति शब्दस्य मूलधातु: किम् ?
(क) स्म
(ख) अस्
(ग) स्म:
उत्तरम् :
(ख) अस
(ii) एतेषु क: पद: अव्यय: ?
(क) मम
(ख) नाम
(ग) एव
उत्तरम् :
(ग) एव।
9. अधोलिखितम् अनुच्छेद पठिया प्रदत्त प्रश्नानाम् उत्तराणि लिखत। (5)
द़दम् एकम् विपणन-केन्द्रम् अस्ति। अत्र अनेकानि आपणानि सन्ति। आपणेषु वस्त्राणि, खाद्यवस्तृनि, आभूषणानि शीतपेयानि इत्यादीनि वस्तूनि मिलन्ति। नरा:, महिला:, बालका: वालिकाः च अत्र आगच्छन्ति। केचन जना: श्रमणाय अपि अत्र आगच्छन्ति। अहम् मम मित्राणि च श्व: अत्र ‘पिज्जा’ खादिप्यन्ति।
I. एकपदेन उत्तरत- (1 × 2 = 2)
(i) अनेकानि आपणानि कुत्र सन्ति ?
उत्तरम् :
विपणन-केन्द्रे
(ii) के भ्रमणाय अपि अत्र आगच्छन्ति ?
(क) जना:
(ख) मित्राणि
(ग) वस्तूनि
उत्तरम् :
(क) जना:
II. पूर्णवाक्येन उत्तरत- (1 × 1 = 1)
आपणेषु कानि मिलन्ति ?
उत्तरम् :
आपणेपु वस्त्राणि, खाद्यवस्तूनि, आभूपणानि, शीतपेयानि इत्यादीनि वस्तूनि मिलन्ति।
III. निर्देशानुसारम् उत्तरत- (1 × 2 = 2)
(i) अनुच्छेदे षष्ठी विभक्ते: एक शब्दं चिनुत।
उत्तरम् :
मम
(ii) ‘इत्यादीनि’ इत्यस्य सन्थिविच्छेदं कुरुत।
उत्तरम् :
इति + आदीनि।
10. अधोलिखितम् अनुच्छेद्र पठित्वा प्रदत्त प्रश्नानाम् उत्तराणि लिखत।
एक: कुक्कुर: नदीतटे गच्छति। कुक्कुरस्य मुखे एका रोटिका अस्ति। स: नदीजले स्वप्रतिबिम्बं पश्यति। सः चिन्तयति-एष: अन्यः कुक्करः अस्ति। एतस्य मुखे अपि रोटिका अस्ति। अहम् एतस्य रोटिकां अपहरामि। यदा स: रोटिकाम् अपहरणाय निजमुखम् प्रसारयति तदा तस्य मुखात् रोटिका जले पतति। स: लोभी कुक्कुरः निराशः भवति पश्चात्तापम् अनुभव्वति च।
I. एकपदेन उत्तरत- (1 × 2 = 2)
(i) क : नदीजले स्वप्रतिबिम्बं पश्यति ?
(क) रोटिका
(ख) कुक्कर:
(ग) लोभी
उत्तरम् :
(ख) कुक्कर:
(ii) कुक्कुस्य मुखे का अस्ति ?
उत्तरम् :
रोटिका।
II. पूर्णवाक्येन उत्तरत- (1 × 1 = 1)
कुक्कर: किम् चिन्तयति ?
उत्तरम् :
कुक्कर: चिन्तयति एष: अन्यः कुक्कर: अस्ति।
III. निर्देशानुसारम् उत्तरत- (1 × 2 = 2)
(i) ‘पश्यति’ एवं ‘अस्ति’ शब्दस्य मूल धातु: किम् ?
उत्तरम् :
दृश् एवं अस् धातुः।
(ii) ‘अनुभवति’ इति शब्दस्य मूल धातु: किम् ?
(क) अनु
(ख) भू
(ग) भवति
उत्तरम् :
(ख) भू।
अवबोधनम्
प्रश्न 1
एकस्मिन् ग्रामे कश्चित् निर्धनः युवकः आसीत्। तस्य नाम धनपालः आसीत्। सः प्रतिदिनं भिक्षायै ग्राम ग्राम प्रति भ्रमति स्म। प्राप्तैः सक्तुभिः तस्य घटः पूर्णः अभवत्। सः घटं नागदन्ते अवलम्ब्य खट्वायां शयनं करोति स्म।
I. एकपदेन उत्तरत
(i) निर्धनः कः आसीत्?
उत्तर:
युवकः
(ii) युवकः कुत्र आसीत्?
उत्तर:
ग्रामे
(iii) सः किमर्थं ग्रामं ग्राम प्रति भ्रमति स्म?
(क) भिक्षायै
(ख) अन्नाय
(ग) जलाय
(घ) वस्त्राय।
उत्तर:
(क) भिक्षायै
(iv) सक्तुभिः कः पूर्णः आसीत्?
(क) घटः
(ख) प्रकोष्ठः
(ग) जलाशयः
(घ) गर्तः।
उत्तर:
(क) घटः
II. पूर्णवाक्येन उत्तरत
युवकस्य नाम किम् आसीत्? निर्देशानुसारम् उत्तरत
उत्तर:
युवकस्य नाम धनपालः आसीत्।
(i) ‘आसीत्’ इत्यत्र कः लकार:?
उत्तर:
लङ्।
(ii) ‘भिक्षायै इत्यत्र का विभक्तिः ?
(क) तृतीया
(ख) चतुर्थी
(ग) षष्ठी
(घ) सप्तमी
उत्तर:
(ख) चतुर्थी
प्रश्न 2
स्वास्थ्यलाभाय प्रतिदिनं व्यायामः करणीयः। व्यायामेन शरीरं स्वस्थं भवति। रक्तस्य सञ्चारः सम्यग् भवति। जठराग्निः दीप्तः भवति। उदरं न परिवर्धते। मस्तिष्कम् उर्वरं भवति।
I. एकपदेन उत्तरत
(i) प्रतिदिनं किं करणीयम्?
उत्तर:
व्यायाम:।
(ii) व्यायामेन किं स्वस्थं भवति?
उत्तर:
शरीरम्
(iii) कस्य सञ्चारः सम्यग भवति?
उत्तर:
रक्तस्य
(iv) व्यायामेन किं न परिवर्धते?
(क) उदरम्
(ख) हस्तः
(ग) पादः
(घ) नासिका।
उत्तर:
(क) उदरम्
II. पूर्णवाक्येन उत्तरत
व्यायामेन किम् उर्वरं भवति?
उत्तर:
व्यायामेन मस्तिष्कम् उर्वरं भवति।
III. निर्देशानुसारम् उत्तरत
(i) ‘भवति’ इत्यत्र को लकार:?
उत्तर:
लट
(ii) ‘व्यायामेन’ इत्यत्र का विभक्तिः ?
(क) चतुर्थी
(ख) तृतीया
(ग) षष्ठी
(घ) सप्तमी।
उत्तर:
(ख) तृतीया।
प्रश्न 3.
पुरा अयोध्यायाः राजा दशरथः आसीत्। तस्य त्रयः पुत्राः आसन्। तेषु श्रीरामः ज्येष्ठः आसीत्। श्रीरामस्य पत्नी सीता आसीत्। सत्यस्य पालनाय दशरथः श्रीरामं वनं प्रैषयत्। वने रावणः सीताम् अपाहरत्। श्रीरामः रावणं हत्वा सीतां मोचितवान्।
I. एकपदेन उत्तरत
(i) अयोध्यायाः राजा कः आसीत्?
उत्तर:
दशरथः
(ii) दशरथस्य कति पुत्राः आसन्?
(क) चत्वारः
(ख) त्रयः
(घ) पञ्च।
उत्तर:
(क) चत्वारः
(iii) श्रीरामस्य पत्नी का आसीत्?
(क) सुमित्रा
(ख) कौसल्या
(ग) सीता
(घ) दमयन्ती।
उत्तर:
(ग) सीता
(iv) कः सीताम् अपाहर?
(क) रावणः
(ख) मेघनादः
(ग) लक्ष्मणः
(घ) भरतः।
उत्तर:
(क) रावणः
II. पूर्णवाक्येन उत्तरत
दशरथः कं वनं प्रैषय?
उत्तर:
दशरथः श्रीरामं वनं प्रैषयत्।
III. निर्देशानुसारम् उत्तरत
(i) ‘हत्वा’ इत्यत्र कः प्रत्ययः?
(क) क्त्वा
(ख) आ
(ग) ता
(घ) वा।
उत्तर:
(क) क्त्वा
(ii) ‘अपाहरत्’ इत्यत्र को लकार:?
(क) लट्
(ख) लोट्
(ग) लङ्
(घ) लृट।
उत्तर:
(ग) लङ्
प्रश्न 4.
आकाशे बहवः ग्रहाः सन्ति। सूर्यः विशालं नक्षत्रम् अस्ति। चन्द्रः एकः उपग्रहः अस्ति। पृथिवी सूर्य परितः प्रतिदिनं भ्रमति। सौरमण्डले नव ग्रहाः सन्ति। बृहस्पतिः विशालतमः अस्ति। सूर्यः प्रकाशं यच्छति। सूर्यः उष्णताम् अपि यच्छति।
I. एकपदेन उत्तरत
(i) आकाशे के सन्ति?
उत्तर:
ग्रहाः
(ii) विशालं नक्षत्रं कः अस्ति?
उत्तर:
सूर्यः
(iii) उपग्रहः कः अस्ति?
(क) पृथिवी
(ख) चन्द्रः
(ग) शनिः
(घ) गुरुः।
उत्तर:
(ख) चन्द्रः
(iv) कः प्रकाशं यच्छति?
(क) शुक्रः
(ख) सूर्यः
(ग) गुरुः
(घ) बुधः
उत्तर:
(ख) सूर्यः
II. पूर्णवाक्येन उत्तरत
विशालतमः ग्रहः कः अस्ति?
उत्तर:
विशालतमः ग्रहः बृहस्पतिः अस्ति।
III. निर्देशानुसारम् उत्तरत
(i) ‘यच्छति’ इत्यत्र कः धातुः?
(क) यत्
(ख) यच्छ्
(ग) दा
(घ) छा।
उत्तर:
(ग) दा
(ii) ‘उष्णता’ इत्यत्र कः प्रत्ययः?
(क) ता
(ख) आ
(ग) अता
(घ) आता।
उत्तर:
(क) ता
प्रश्न 5.
मोक्षः चतुर्थः पुरुषार्थः। प्रथमः पुरुषार्थः धर्मः अस्ति। मोक्षो नाम दु:खेभ्यः सर्वथा मुक्तिः। ‘निर्वाणम्’ इति मोक्षस्य अपरनाम। धर्मेण एव मोक्षः लभ्यते। संसारे धर्मः एव जीवनस्य सारः अस्ति।
I. एकपदेन उत्तरत
(i) चतुर्थः पुरुषार्थः कः अस्ति?
उत्तर:
मोक्षः
(ii) प्रथमः पुरुषार्थः कः अस्ति?
उत्तर:
धर्मः
(iii) मोक्षस्य अपरनाम किम् अस्ति?
उत्तर:
निर्वाणम्
(iv) धर्मेण कः लभ्यते?
उत्तर:
मोक्षः
II. पूर्णवाक्येन उत्तरत
जीवनस्य सारः किम् अस्ति?
उत्तर:
जीवनस्य सारः धर्मः एव अस्ति।
III. निर्देशानुसारम् उत्तरत
(i) ‘अस्ति’ इत्यत्र कः धातुः?
(क) भू
(ख) अस्
(ग) नम्
(घ) अस्त।
उत्तर:
(ख) अस्
(ii) ‘धर्मेण’ इत्यत्र का विभक्तिः ?
(क) तृतीया
(ख) चतुर्थी
(ग) षष्ठी
(घ) पञ्चमी।
उत्तर:
(क) तृतीया