CBSE Class 6 Sanskrit व्याकरणम् अव्ययपदानि

We are offering Deepakam Class 6 Sanskrit Book Solutions and CBSE Class 6 Sanskrit व्याकरणम् अव्ययपदानि can be used by students as a reference during their preparation.

CBSE Class 6 Sanskrit Grammar अव्ययपदानि

अव्यय वे पद होते हैं जिनका वाक्य-प्रयोग के समय रूप नहीं बदलता तथा जिन पदों में कोई विकार नहीं होता वे अव्ययु पद होते हैं।

उदाहरणम् –
(i) च = और
राम: च श्याम: च गृहं गच्छत:
(राम और श्याम घर जाते हैं।)

(ii) न = नहीं
जनः तृणम् न खादति।
(लोग घास नहीं खाते।)

(iii) वा = अथवा
राम: श्यामः वा गृहं गमिष्यति।
(राम या श्याम घर जायेगा।)

CBSE Class 6 Sanskrit व्याकरणम् अव्ययपदानि

(iv) अद्य = आज
स: अद्य विद्यालयं न गतवान्।
(वह आज स्कूल नहीं गया।)

(v) अधुना (सम्प्रति) = अब
स: अधुना (सम्प्रति) स्नानं करोति।
(वह अब स्नान करता है।)

(vi) श्व: (आने वाला कल)
अहं श्व: गृहं गमिष्यामि।
(मैं कल घर जाऊँगा।)

(vii) ह्यः (बीता कल)
अहं ह्य: गृंहं न गतवान्।
(मैं कल घर नहीं गया।)

(viii) यदा (जब), तदा (तब)
यदा स: हसति तदा अहम् अपि हसामि।
(जब वह हँसता है तब मैं भी हँसता हूँ।)

(ix) कदा (कब)
स: कदा गमिष्यति ?
(वह कब जाएगा?)

(x) अत्र (यहाँ)
अत्र क्रीडा भवति।
(यहाँ खेल होता है।)

(xi) तत्र (वहाँ)
तत्र पठनं भवति।
(वहाँ पढ़ाई होती है।)

CBSE Class 6 Sanskrit व्याकरणम् अव्ययपदानि

(xii) कुत्र (कहाँ)
स: कुत्र तिष्ठति ?
(वह कहाँ रहता है ?)

(xiii) यत्र ( जहाँ)
यत्र धूम: तत्र: वृह्नि।
(जहाँ धुआँ वहाँ आग होती है।)

(xiv) अपि (भी)
स: अपि चतुर: अस्ति।
(वह भी, चतुर है।)

(xv) सदा (सर्वदा)
अहं सदा (सर्वदा) सत्यं वदामि।
(मैं सदा सत्य बोलता हूँ)

(xvi) आम् (हाँ)
आम्, अहं मत्स्यं पश्यामि।
(हाँ, मैं मछली को देख रहा हूँ।)

(xvii) कुत: (कहाँ से)
अयं पशु: कुतः आगतः ?
(यह पशु कहाँ से आया ?)

(xviii) पुरा (पहले)
पुरा दशरथः राजा आसीत्।
(पहले दशरथ नाम का राजा हुआ।)

(xix) किम् (क्या)
चित्रे किं पश्यसि ?
(चित्र में क्या देखते हो ?)

अभ्यास प्रश्ना:

प्रश्न 1.
अधोदत्तेषु वाक्येषु अव्यय पदानि चिनुत। (1 × 5 = 5)
(i) स: कुत्र गच्छति ?
(ii) त्वम कदा क्रीडति ?,
(iii) अहं तदा क्रीडामि यदा अभिनव: आगच्छति।
(iv) अद्य अहं जन्तुशालाम् गच्छामि।
(v) राघव: बहि: क्रीडति।
उत्तराणि :
(i) कुत्र
(ii) कदा
(iii) यदा-तदा
(iv) अद्य
(v) बहि:।

CBSE Class 6 Sanskrit व्याकरणम् अव्ययपदानि

प्रश्न 2.
उचितेन अव्यय पदेन रिक्तस्थानानां पूर्ति कुरुत- (1 × 5 = 5)
प्रतिदिनम्, सायम्, श्व: शनै:-शनै:, शीघ्रम्
(i) जना: ______ भ्रमन्ति।
(ii) अहं ______ जन्तुशालाम् गमिष्यामि।
(iii) किम् त्वम् ______ खेलसि ?
(iv) वृद्ध: ______ चलति।
(v) अहम् लिखामि।
उत्तराणि :
(i) सायम्
(ii) श्व:
(iii) प्रतिदिनम्
(iv) शनै :- शनै :
(v) शीघ्रम्।

error: Content is protected !!